Мөн өдөр тутмын идээ ундаанд хэрэглэхээс гадна найр хуримын хүндэт идээнээс гадна шашин шүтлэгийн занүйлд бас өргөн хэрэгцээтэй байдаг. Амьтан тэргүүтний амийг хороохыг цээрлэдэг шашин номын ёсоор лам хуврагууд улаан идээ зооглохыг цээрлэдэг. Иймээс лам нар өдрийн гурван хоолныхоо хоёр болсон гурил иддэг. Болсон гурил нь шашин шүтлэгийн тахилгын зан үйлд бурхан сахиусанд өргөх амтат идээний хувьд түүний анхилам сайхан үнэр , тосоор нухсан олон шүтээний дүрс бүхий балин нь хүмүүсийн сүсэг бишрэл, хүсэл даатгалыг тээж явдаг. Айл гэрийн сахиусаа тахих, галаа тахиад болсон гурилаараа элдэв зүйлийн шүтээн таван хошуу малын дүрс, бүтээж түүндээ элбэг баян, эрүүл энхийн хүслээ даатгадаг.
Мөн овооны тахилгад болсон гурил, амттан шимттэнээ өргөдөг. Энэ нь болсон гурилны анхилам сайхан үнэр нь агаарт дэгдэж,бурхан сахиусан өвөг дээдсийн сүг сүнсэнд амт идээгээр өргөл өргөж буй гэсэн утгатай юм. Хэрэв сүсэгтэн сүм хийдэд очиэ өдөр дааж ном уншуулахдаа сүм хийдээс өглөгийн эзэн ба лам нар, садан хамаатандаа болсон гурилын бөөн түгээн өгч , нийт хотолдоо бурханы буян хүртээж ивээл авахуулах , эрүүл энх баясгалантай сайхан амьдрахын ерөөл тавьдаг. Басхүү жил цагаан сар болохоос өмнө нөгчин одсон дээдэстээ оройгоор “савсар” тавьдаг.Энэ нь өнгөрөн одсон хүмүүсээ санагалзсан, тэдэндээ идэх хүнсийг нь шатаан өгч буй зэрэг бэлгэдэл утгатай байдаг ажээ.
Болсон гурил нь ийнхүү эрхэм идээ болж анхилам сайхан үнэрээрээ бурхан тэнгэр, нутаг усны эзэн сахиус, хүн ард, өвөг дээдсийн сүг сүнсийг баясгах “зууч” болж сүсэгтний эрүүл энх, хийморь лундаа мандахын бэлгэдэл болдог.
Болсон гурил нь энэ мэтээр Ойрад Монголчуудын амьдрал, зан үйлд гүн зузаан холбоотой болж бусад Монголчуудын дунд ч зохих хэмжээгээр дэлгэрсэн байна. Харин ойрын жилүүдэд зах зээл хүчтэй хөгжихийн хирээр болсон гурил боловсруулах нь өрх гэрийн хэлбэрээс салж, тусгай үйлдвэрлэл болон хөгжиж
бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлэн хүмүүсийн өдөр тутмын хэрэгцээг хангадаг болж байна.
Улмаар Ойрадын шашин шүтлэг, ертөнцийг үзэх үзэл, оюун санааны гүн давхаргад нэвчиж шүмэр савсар зэрэг идээний ба оюуны соёл хослуулсан соёлыг бүтээж байна.
Сэтгэгдэл үлдээх